Chuyên đề 6

THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG THỜI KÌ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ

------------

I- VỊ TRÍ VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN VIỆT NAM

1. Thanh niên Việt Nam

Thanh niên Việt Nam (độ tuổi từ 16 đến 30, theo quy định của Luật Thanh Niên) là một tầng lớp xã hội đặc thù, chiếm số đông trong dân số cả nước. Thanh niên Việt Nam không phải là một giai cấp nhưng có mặt ở cả giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức: thanh niên không phải là một tầng lớp xã hội độc lập mà có mối quan hệ gắn bó mặt thiết với các tầng lớp khác trong xã hội; thanh niên có mặt ở tất cả địa phương, các ngành kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh của cả nước.

          Thanh niên Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong tiến lịch sử dựng nước và giữ nước, trong sự phát triển kinh tế - xã hội, trong đời sống chính trị và nền văn hóa của đất nước. Thanh niên đang là lực lượng xã hội to lớn của hiện tại và chủ thể sáng tạo của tương lai, họ không chỉ là một lực lượng của xã hội, mà là ngày mai của xã hội.

2. Vị trí, vai trò của thanh niên Việt Nam

          Thanh niên Việt Nam trong các giai đoạn lịch sử luôn giữ vai trò quan trọng, luôn thể hiện tinh thần xả thân trong các cuộc chiến tranh giữ nước và luôn là lực lượng quan trọng trong thời kỳ kiến thiết đất nước. Thanh niên Việt Nam trong cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ; trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; trong thời kỳ kiến thiết đất nước sau chiến tranh; trong thời kỳ đổi mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước luôn phát huy truyền thống của dân tộc, luôn nêu cao tinh thần xung phong, tình nguyện, xung kích, đi đầu để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Đảng, nhà nước và nhân dân giao phó.

          Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đánh giá cao vai trò và vị trí của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc, Người biểu lộ niềm tin vững chắc vào thế hệ trẻ, là lớp người “xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội”[1] và “ trong mọi công việc, thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu “ Đâu cần, thanh niên có; việc gì khó, thanh niên làm”[2]. Người động viên, khích lệ: “Thanh niên phải xung phong đến những nơi khó khăn gian khổ nhất, nơi nào người khác làm ít kết quả, thanh niên xung phong đều làm cho tốt”[3].

          Đảng xác định thanh niên giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực con người: “Đảng đặt niềm tin sâu sắc vào thanh niên, phát huy vai trò làm chủ và tiềm năng to lớn của thanh niên để thanh niên thực hiện được sứ mệnh lịch sử, đi đầu trong cuộc đấu tranh chiến thắng đói nghèo, lạc hậu, xây dựng đất nước giàu mạnh, xã hội văn minh”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII nêu rõ: “Sự nghiệp đổi mới có thánh công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn là tùy thuộc vào lực lượng thanh niên”[4]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa” đã khẳng định: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát huy thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước”[5].

          Trước sự quan tâm, chăm lo và kỳ vọng lớn lao của Đảng và Nhà nước, hơn bao giờ hết, mỗi thanh niên cần nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm để không ngừng học tập, tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu để trở thành lực lượng xung kích thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng vững chắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

II- BỐI CẢNH TÁC ĐỘNG, THỜI CƠ, THÁCH THỨC ĐỐI VỚI THANH NIÊN VIỆT NAM

1. Bối cảnh trong nước và quốc tế tác động đến thanh niên Việt Nam

          Hiện nay, đất nước ta đang trong quá trình thực hiện công cuộc đổi mới (từ năm 1986); tiến hành sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; thực hiện kinh tế tri thức; tham gia sâu rộng vào hội nhập quốc tế và quá trình toàn cầu hóa; mở rộng quan hệ đối ngoại theo phương châm đa phương hóa, đa dạng hóa, làm cho thế và lực của nước ta được củng cố vững chắc hơn, kinh tế có sự phát triển và tương tối bền vững, đời sống về vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện, quốc phòng và an ninh, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm.

Công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo đã thu được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử, đưa nước ta ra khỏi khu vực kém phát triển, tạo tiền đề quan trọng để tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phấn đấu đến năm 2020 cơ bản thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, làm tiền đề quan trọng để đưa nước ta trở thành nước công nghiệp hiện tại vào những năm tiếp theo. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế - xã hội nước ta trong những năm tới còn gặp những khó khăn thách thức. Thách thức chung lớn nhất mà Đảng ta đã xác định đó là phải vượt qua nguy cơ tụt hậu về kinh tế.

Trên thế giới, hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế chủ đạo, tạo điều kiện cho các nước phát triển kinh tế. Kinh tế các nước trên thế giới đã dần dần phục hồi sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, nhưng vẫn tiềm ẩn những yếu tố bất trắc khó lường. Hợp tác quốc tế và toàn cầu hóa kinh tế là xu thế tất yếu, tạo ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng chứa dựng nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây ra những thử thách không nhỏ cho các quốc gia, nhất là các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Cạnh tranh kinh tế - thương mại, tranh giành các nguồn tài nguyên, năng lượng, thị trường, nguồn vốn, công nghệ, nhất là công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, công nghệ nano sẽ phát triển mạnh mẽ và sẽ có những bước nhảy vọt, thời gian từ phát minh đến ứng dụng ngày càng thu hẹp. Kinh tế tri thức sẽ được nhiều nước, trong đó có Việt Nam, ứng dụng và thực hiện.

Khoảng cách chênh lệch giữa các nhóm nước giàu và nghèo ngày càng lớn, sự gia tăng dân số và cùng việc di cư tự do, khủng hoảng năng lượng, khủng hoảng lương thực, bảo vệ môi trường và biến đổi khí hậu toàn cầu, các dịch bệnh lớn, các tội phạm xuyên quốc gia và khủng bố quốc tế đòi hỏi phải có sự hợp tác nước ttrong khu vực và trên thế giới cùng tham gia giải quyết.

2. Thời cơ đối với thanh niên Việt Nam

          Đảng Cộng sản Việt Nam luôn đánh giá vị trí vai trò quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Đảng xác định thanh niên là chủ hiện tại và tương lai của đất nước, là đội quân xung kích cách mạng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xuất phát từ quan điểm đó, Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành và toàn xã hội luôn dành sự quan tâm, chăm lo đặc biệt đối với thanh niên và tổ chức Đoàn, nhất là thời kỳ phát triển đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế.

          Nhà nước tăng cường quản lý công tác thanh niên thông qua việc triển khai, thực hiện Luật Thanh niên, Chiến lược phát triển thanh niên đến năm 2010 và nhiều chính sách thích hợp khác nhằm bồi dưỡng, phát huy thanh niên và tạo điều kiện về cơ sở vật chất, phương tiện cho công tác thanh niên; quá trình xã hội hóa công tác thanh niên ngày càng được triển khai rộng rãi, tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để bồi dưỡng và phát huy thanh niên.

          Quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, phấn đấu đưa nước ta sớm ra khỏi tình trạng kém phát triển, tạo nền tảng để Việt Nam cơ bản trưởng thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 là điều kiện, môi trường thuận lợi để thanh niên thể hiện tài năng sức trẻ, cống hiến cho đất nước. Với đường lối đúng đắn của Đảng, đất nước tiếp tục ổn định, vị thế không ngừng tăng lên đã tạo cơ hội lớn cho thanh niên học tập, tiếp cận văn minh nhân loại, nâng cao tri thức nhất là những thành tựu khoa học - công nghệ. Sự quan tâm của mỗi gia đình đối với lớp trẻ không ngừng tăng lên là cơ sở, nguồn lực, điều kiện quan trọng để chăm lo cho thanh niên những năm tới đây.

          Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh không ngừng lớn mạnh, các hoạt động của Đoàn bám sát nhiệm vụ chính trị của đất nước, phù hợp với từng đối tượng thanh niên, phát huy vai trò xung kích, tình nguyện của tuổi trẻ trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Đoàn từng bước quan tâm, chăm lo tốt hơn các nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của thanh niên, trở thành người bạn gần gũi của thanh niên.

3. Thách thức đối với thanh niên Việt Nam

          Tình hình thế giới và trong nước đang có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, những nguy cơ chung của đất nước mà Đảng ta chỉ ra là những thách thức lớn đối với tuổi trẻ:

          - Kinh tế đất nước vẫn còn nhiều khó khăn, chưa đủ điều kiện để đáp ứng tốt cho các nhu cầu của thanh niên cũng như của nhân dân cho các lĩnh vực học tập, nghề nghiệp, việc làm, thu nhập, sức khỏe, nhu cầu vui chơi, giải trí, hôn nhân, gia đình.

          - Sự chuyển dịch về cơ cấu kinh tế sự phân hóa giàu nghèo ngày càng gia tăng quá trình phát triển kinh tế thị trường sẽ tạo ra những thách thức đối với thanh niên về trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ lẫn, tay nghề, bản lĩnh và tác động sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm, lối sống của thanh niên. Mặt khác, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế kéo theo sự chuyển dịch lao động trẻ, cơ cấu xã hội, nghề nghiệp của thanh niên. Số thanh niên từ nông thôn ra thành phố, các khu công nghiệp, các trung tâm kinh tế, thanh niên lao động tự do, thanh niên thiếu việc làm, thu nhập không ổn định vẫn ngày càng có chiều hướng gia tăng.

          - Sự chống phá của các thế hệ bên ngoài, các âm mưu xóa bỏ những thành quả của chế độ xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chia rẻ khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Mục tiêu của thế lực thù địch là luôn nhằm vào thanh niên, coi đây là đối tượng dễ lung lạc để dùng các thủ đoạn kinh tế, chính trị và văn hóa tác động làm biến chất, tạo mầm mống chống đối chế độ; ra sức lôi kéo, tha hóa thanh niên, kích động thanh niên tham gia các hoạt động gây mất ổn định tình hình an ninh chính trị đất nước.

          - Dưới sự tác động của toàn cầu hóa, những sản phẩm độc hại phi văn hóa bằng nhiều con đường, nhất là qua internet, các phương tiện truyền thông sẽ tác động trực tiếp, liên tục với cường độ cao đến lối sống, nếp sống của thanh niên, tạo sức ép gây nhiều khó khăn, phức tạp cho việc bảo vệ và phát huy văn hóa dân tộc trong giới trẻ.

          - Sự gia tăng của các tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm, tội phạm nguy hiểm, côn đồ, hung hãn, băng nhóm… chưa được ngăn chặn hiệu quả; môi trường xã hội chưa lành mạnh; sức khỏe sinh sản, tỷ lệ nhiễm HIV trong thanh niên sẽ còn diễn biến phức tạp, ở mức báo động… đã, đang và sẽ tác động xấu đến thanh niên.

          Bối cảnh trong nước và quốc tế không chỉ đem đến cơ hội, thuận lợi và thời cơ mà còn đem đến nhiều khó khăn và thách thức đối với thanh niên. Điều cơ bản là mỗi thanh niên cần có đủ bản lĩnh, ý chí, trình độ để phát huy thuận lợi, tận dụng thời cơ, khắt phục khó khăn, vượt qua thách thức. Điều đó chỉ có được khi thanh niên phát huy tinh thần tự học, tự rèn luyện, có đủ tâm, đủ tầm để tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, chủ động tham gia vào nền kinh tế tri thức và quá trình hội nhập quốc tế.

III- NHỮNG DỰ BÁO VỀ TÌNH HÌNH THANH NIÊN VIỆT NAM

1. Về nguồn nhân lực trong độ tuổi thanh niên

          Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFA) đã nhận xét “Việt Nam dang là nước ở khu vực bước vào giai đoạn có dân số trẻ chưa từng có…, trên 60% dân số dưới 25 tuổi. Đây là nguồn nhân lực lớn, dồi dào cho sự phát triển, mở ra cho Việt Nam một “cửa sổ vận hội” do đó “dư lợi dân số”. Song, UNFA cũng cảnh báo: “Sự thành công còn phù thuộc vào việc đầu tư thích đáng cho giáo dục, đào tạo, y tế, việc làm… biến lực lượng này thành lực lượng thúc đẩy nền kinh tế - xã hội. Nhưng ngược lại, nếu không có đầu tư và để nạn thất nghiệp tồn tại thì chính lực lượng này sẽ là gánh nặng cho sự phát triển quốc gia, gây bất ổn xã hội”.

          Dự kiến đến năm 2015, dân số cả nước lá 92.308.000 người, dân số thanh niên là 24.701.354 người, chiếm 26,8% dân số cả nước. Giai đoạn 2010 - 2015 sẽ có cân bằng tỷ lệ nam và nữ thanh niên. Quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa tác động đến sự biến động về cơ cấu dân số thanh niên ở đô thị và nông thôn theo xu hướng: giảm số lượng thanh niên sống ở nông thôn và tăng nhanh số lượng thanh niên sống ở đô thị.

2. Về trình độ học vấn của thanh niên

          Thực hiện cuộc vận động xây dựng xã hội học tập và chủ trương khuyến học nên quy mô giáo dục và đào tạo của nước ta ngày càng được mở rộng. Thanh niên nước ta có nhiều cơ hội để nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn nghề nghiệp. Với việc mở rộng phổ cập tin học và phổ biến của máy tính, với kết quả cải cách giáo dục, trình độ ngoại ngữ và tin học của thanh niên được nâng cao hơn.

          Giai đoạn 2010 - 2015, tỉ lệ thanh niên vào học trong các trường ngoài công lập sẽ tăng về số lượng và chất lượng sẽ được cải thiên đáng kể. Thanh niên có ý thức hơn về quyền và nghĩa vụ học tập sẽ vào học trong các ngành nghề đáp ứng dần với thị trường lao động trong nước và quốc tế. Thanh niên có quan điểm thực tế hơn đối với việc chọn bậc đại học. Từ đó dẫn tới tỷ lệ thanh niên đăng ký theo học các trường nghề và các trường trung học chuyên nghiệp tăng lên đáng kể. Song, thanh niên mong muốn được học theo hính thức liên thông (từ trường nghề và trung học chuyên nghiệp học liên thông lên cao đẳng , đại học).

          Thanh niên ý thức đầy đủ hơn và tích cực tham gia vào xây dựng xã hội học tập; nhiều thanh niên sẽ thực hiện phương châm: ở đâu, làm gì, thời gian nào, cũng học tập và học tập thường xuyên, suốt đời. Số thanh niên đi du học nước ngoài tăng  nhanh, nhất là thanh niên đi du học tự túc; số thanh niên tự tìm kiếm học bổng đi du học nước ngoài tăng lên đáng kể. Thanh niên mong muốn Nhà nước có các chính sách khuyến khích thanh niên học tập nâng cao trình độ chuyên môn và tay nghề; mong muốn được đào tạo trong môi trường học tập thân thiện và chất lượng đào tạo cao.

          Khả năng trí tuệ của thanh niên, năng lực tự chủ và tính năng động của thanh niên có bước phát triển đáng kể. Nhìn chung, khả năng thích ứng của thanh niên đối với đòi hỏi sự cạnh tranh về nhân lực trong điều kiện nền kinh tế thị trường tốt hơn. Một bộ phận thanh niên có năng lực, phẩm chất sẽ có điều kiện vươn lên trước. Những tài năng trẻ sẽ xuất hiện nhiều hơn đặc biệt là trong những ngành khoa học, công nghệ, chuyên môn, nghề nghiệp của thanh niên được nâng lên là một yếu tố quan trọng giúp thanh niên đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường lao động trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế.

          Tuy nhiên, không ít thanh niên, học sinh còn yếu về phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khả năng thực hành, kỹ năng nghề nghiệp; trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin (cụ thể là khả năng sử dụng máy vi tính) nhìn chung còn thấp và giữa các vùng miền còn có sự chênh lệch lớn; do sự phân hóa giàu nghèo diễn ra cùng với quá trình phát triển kinh tế thị trường, bộ phận thanh niên thuộc các gia đình nghèo vẫn gặp khó khăn về điều kiện học tập.

3. Về lao động việc làm của thanh niên

          Theo các dự báo phát triên nguồn nhân lực, lực lượng lao động tăng thêm bình quân hàng năm trong giai đoạn 2011 - 2015 là 1,25 triệu người và giai đoạn 2016 -2020 là 1,27 triệu người, trong đó chủ yếu là thanh niên. Theo mục tiêu và giải quyết việc làm cho thanh niên trong chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam tính đến năm 2010, phấn đấu giải quyết việc làm cho thanh niên đạt 75% tổng số lao động được giải quyết việc làm. Những năm sau năm 2010, mỗi năm giải quyết việc làm cho 1,2 triệu thanh niên, tăng tỷ lệ thời gian lao động trong năm của thanh niên khu vực nông thôn len 85% vào năm 2010 và những năm sau đó.

          Cơ cấu lao động trẻ sẽ có sự chuyển dịch mạnh cùng sự chuyển dịch của cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trong khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, giảm bớt trong nông nghiệp. Sẽ có khoảng 4,8 - 5 triệu lao động trẻ được thu hút vào công nghiệp và xây dựng; 2,8 - 3 triệu lao động vào khu vực dịch vụ. Lao động thanh niên sẽ chiếm tỷ lệ cao trong một số ngành nghề lao động áp dụng công nghệ mới, công nghệ mũi nhọn.  Thanh niên Việt Nam sẽ làm quen dần với thị trường lao động trong nước và quốc tế, nhưng chưa thích ứng cao với cạnh tranh lao động việc làm.

          Thanh niên trong nước ta trong giai đoạn 2010 - 2015 về kiến thức chuyên môn và tay nghề được nâng lên đáng kể, những kỹ luật lao động và kỹ năng làm việc, nhất là kỹ năng làm việc nhóm chưa được phát triển tương xứng. Giai đoạn 2016 - 2020, do làm quen với môi trường lao động công nghiệp nên kỹ luật lao động và kỹ năng làm việc của thanh niên sẽ được cải thiện đáng kể. Giai đoạn 2010 - 2015, thanh niên nước ta sẽ có ý thức đúng đắn hơn về việc làm. Sẽ có nhiều thanh niên tự nguyện, yên tâm làm việc trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh.

          Do quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh, nên số thanh niên nông thôn trở thành thanh niên đô thị tăng lên, số thanh niên ở vùng nông thôn di dân vào các đô thị tăng lên đáng kể. Điều đó dẫn đến nhiều vấn đề bức xúc nổi lên trong thanh niên như: tệ nạn xã hội, an toàn giao thông, trật tự đô thị, tập hợp thanh niên di dân tự do… Xu hướng giải quyết việc làm cho thanh niên được cải thiện tốt hơn, cơ cấu lao động trẻ phù hợp hơn với cơ cấu kinh tế. Vai trò của thanh niên trong lao động xây dựng đất nước và thực hiện xóa đói, giảm nghèo ngày càng được phát huy tốt hơn.

          Tuy vậy, vấn đề giảm thiểu tình trạng thất nghiệp trong thanh niên khu vực đô thị, tăng tỷ lệ thời gian lao động trong năm của thanh niên khu vực nông thôn, chuyển dịch cơ cấu ngành nghề, cơ cấu lao động thanh niên, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho thanh niên và nâng cao năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực trẻ nước ta vẫn là vấn đề bức xúc cần được quan tâm giải quyết.

4. Về sức khỏe thể chất vầ tinh thần của thanh niên

          Sức khỏe của nhân dân nói chung và thanh niên nói riêng phụ thuộc vào sáu yếu tố tự nhiên và xã hội: di truyền, chế độ dinh dưỡng, chế độ chăm sóc ya tế, chế độ luyện tập thể dục - thể thao, môi trường xã hội và môi trường thiên nhiên. Trong sáu yếu tố trên, trừ yếu tố di truyền, còn lại năm yếu tố đều do con người quyết định.

          Tầm vóc và thể trạng của thanh niên được cải thiện tốt hơn. Trong bối cảnh đời sống của nhân dân và thanh niên được nâng cao, chế độ dinh dưỡng được cải thiện, điều kiện chăm sóc y tế và rèn luyện thân thể tốt hơn, thanh niên nước ta sẽ có thể chất tốt hơn. Tầm vóc cơ thể (mà hai chỉ số quan trọng nhất là chiều cao và cân nặng) của thanh niên được tăng thêm. Theo chỉ số của chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam năm 2010, chiều cao trung bình của thanh niên tăng thêm 3 cm, căn nặng trung bình tăng thêm 3 - 4kg. Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng ở nước ta tiếp tục giảm trong nhiều năm qua là một yếu tố đảm bảo cho phát triển thể lực tốt hơn của thanh niên.

          Các bệnh tật do điều kiện môi trường, dinh dưỡng, bệnh truyền nhiễm, bệnh nghề nghiệp trong thanh niên sẽ giảm dần. Đa số thanh niên có hiểu biết cần thiết và thái độ, hành vai tích cực đối với việc phòng ngừa bệnh tật, đặc biệt là phòng chống HIV/AIDS. Thanh niên có hoàn cảnh khó khăn như thanh niên khuyết tật, nhiễm chất độc màu da cam, mắc nghiện ma túy sẽ nhận được sự quan tâm, giúp đỡ nhiều hơn trong xã hội. Số thanh niên được cai nghiện tập trung và dạy nghề, giải quyết việc làm sau cai nghiện tăng lên góp phần giải quyết các vấn đề xã hội của thanh niên và cải thiện tình hình sức khỏe của thanh niên.

          Do điều kiện học tập, lao động, vui chơi giải trí, cùng với những áp lực lên tâm lý của thanh niên làm cho tỷ lệ thanh niên mắc các bệnh về tâm thần như: stress, trầm cảm, tự kỷ, thần kinh có xu hướng tăng cao.

          Do biến đổi khí hậu nên thanh niên sẽ mắc nhiều các chứng bệnh về tim mạch, hô hấp, ung thư da… Số thanh niên có HIV/AIDS có xu hướng giảm, nhưng thanh niên vẫn chiếm tỷ lệ cao trong số những người nhiễm HIV/AIDS. Do chế độ bảo hiểm lao động tốt và do tai nạn giao thông không giảm nên số thanh niên tàn tật có xu hướng tăng nhất là tàn tật vận động

5. Về nhận thức chính trị, tính tích cực xã hội và lối sống của thanh niên

          Nhận thức chính trị, tính tích cực xã hội, lối sống của thanh niên có chuyển biến tích cực. Những thành tựu to lớn, toàn diện của đất nước trong công cuộc đổi mới và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm cho thanh niên thêm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Thanh niên nhận thức rõ hơn về bối cảnh, tình hình, nhiệm vụ cách mạng của nước ta. Bộ phận thanh niên tiên tiến có quyết tâm cao, hoài bão lớn và luôn phấn đấu cống hiến cho đất nước sẽ ngày càng đông đảo. Nhận thức chính trị của thanh niên được tăng cường là động lực tinh thần quan trọng để phát huy tính xung kích, tinh thần tình nguyện của đa số thanh niên Việt Nam trong thời gian tới. Tỷ lệ thanh niên tích cực phấn đấu gia nhập tổ chức Đoàn, Đảng có xu hướng tăng.

          Tính tích cực xã hội của thanh niên được tăng thêm và thể hiện rõ trong các phong trào thanh niên do Đoàn phát động. Thanh niên tiếp tục tham gia ngày càng đông đảo vào các hoạt động tình nguyện đến những nơi khó khăn, gian khổ, những vùng xa xôi, các hoạt động xã hội nhân đạo giúp đỡ có hoàn cảnh khó khăn.

          Lối sống của thanh niên tiếp tục được cải thiện theo hướng hiện đại và phù hợp với tác phong lao động công nghiệp, văn minh đô thị. Phần đông sinh viên vẫn giữ được những nét tốt đẹp trong lối sống, nếp sống, quan tâm và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp, bản sắc dân tộc. Thanh niên trong những năm tới có nhu cầu cao về thông tin, giao lưu, hội nhập, du lịch, vui chơi giải trí. Thanh niên hướng tới và đòi hỏi cao về dân chủ và công bằng xã hội, việc làm, các chính sách xã hội, ý thức công dân và việc thực hiện pháp luật của thanh niên được nâng cao hơn. Tinh thần xung phong tình nguyện, tính tích cực xã hội của thanh niên tiếp tục được phát huy. Thanh niên có tư duy mới, phù hợp và thích nghi hơn với cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

          Thanh niên có hiểu biết về các nội dung hội nhập kinh tế tốt hơn và có khả năng vận dụng cơ hội này. Thanh niên có điều kiện thuận lợi để tham gia nhiều hơn vào các hoạt động quốc tế thanh niên trong khu vực và trên thế giới. Vị thế thanh niên nước ta trong khu vực và trên thới giới sẽ được nâng cao. Nhìn chung, thanh niên ngày càng vững vàng đảm đang được nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang mà Tổ quốc giao phó trong thời kỳ mới.

          Tuy nhiên, còn một bộ phận thanh niên sẽ không cưỡng lại được những cám dỗ đồng tiền, chạy theo hưởng thụ vật chất, bị tác động của lối sống thực dụng ít quan tâm đến các vấn đề chính trị - xã hội, dễ mắc phải những sai phạm về đạo đức, tiêu cực và tệ nạn xã hội, có thể bị lợi dụng, kích động lôi kéo vào các hành vi gây rối, vi phạm pháp luật.

6. Thanh niên trong hội nhập quốc tế và bối cảnh toàn cầu hóa

          Hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa là xu hướng tất yếu. Xu thế này tạo ra thị trường lao động toàn cầu, công dân toàn cầu, thanh niên toàn cầu… Những năm trước năm 2010, thanh niên nước ta được đánh giá là tục hậu hơn về học vấn và tay nghề, ngoại ngữ và tin học, khả năng thích ứng, sức khỏe… Đến giai đoạn 2010 - 2015 và những năm tiếp theo, thanh niên nước ta sẽ tiếp cận dần với trình độ, sức khỏe của thanh niên khu vực và thanh niên thế giới. Thanh niên Việt Nam sẽ có trình độ văn hóa, chuyên môn và tay nghề, ý chí và nghị lực không thua kém thanh niên các nước. Nhưng thanh niên nước ta còn thua kém thanh niên các nước về kỷ luật lao động, kỷ năng làm việc nhóm, kỷ năng tham gia lao động quốc tế…

          Dự báo trên cho thấy những mặt mạnh và yếu của thanh niên nước ta. Để giúp thanh niên tự tin tham gia có hiệu quả vào hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, đòi hỏi Đoàn, Hội phải có những hoạt động hỗ trợ thanh niên có kỹ năng, kỷ luật, có tác phong lao động công nghiệp và nếp sống văn minh.

IV- THANH NIÊN PHẤN ĐẤU TRỞ THÀNH NGUỒN NHÂN LỰC CÓ CHẤT LƯỢNG CAO TRONG THỜI KÝ ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA,  HIỆN ĐẠI HÓA

          Thế hệ thanh niên ngày nay được sống, học tập, lao động trong môi trường hòa bình; được thừa hưởng thành quả của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và công cuộc đổi mới đất nước; được cống hiến và trưởng thành trong sự ổn định về chính trị, sự phát triển vững chắc của kinh tế - xã hội và đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện; được gia đình và xã hội dành cho nhiều cơ hội học tập để có trình độ văn hóa, chuyên môn cao hơn các lớp thanh niên đi trước. Những lợi thế đó là hành trang giúp thanh niên vững bước tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

          Thanh niên đã và đang cùng Đảng, toàn dân, toàn quân phấn đấu cho lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Thanh niên Việt Nam ngày nay mang trên vai trọng trách lịch sử, đó là phải trở thành lực lượng có trí tuệ và có tay nghề cao, có đạo đức và lối sống trong sáng, có sức khỏe thể chất và sức khỏe tầm thần cường tráng để đưa Việt Nam “sánh vai với những cường quốc năm châu” như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thanh niên đang tự khẳng định mình là thế hệ vượt lên hơn so với các thế hệ thanh niên đi trước và đang dần dần xóa bỏ ranh giới tụt hậu để sánh vai ngang bằng với thanh niên các nước trên giới.

          Thanh niên Việt Nam cần có 3 nhóm phẩm chất là: Trình độ chuyên môn và tay nghề cao, đạo đức và lối sống trong sáng, sức khỏe thể chất và sức khỏe tâm thần cường tráng mới đáp ứng được yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp, hóa hiện đại hóa, thời kỳ kinh tế tri thức, thời kỳ hội nhập quốc tế. Để đạt được tiêu chí và phẩm chất trên đòi hỏi bản thân thanh niên phải tự học, tự rèn luyện, tự tu dưỡng, tự tin, tự chịu trách nhiệm để trở thành nguồn lao động chất lượng cao, trở thành người thừa kế trung thành sự nghiệp của Đảng và dân tộc.

-                                 - Thứ nhất, thanh niên phải tích cực tham gia học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, bồi đắp lý tưởng cách mạng trong sáng. Bối cảnh trong nước và quốc tế đang tác động lên tất cả các đối tượng thanh niên, tác động một cách toàn diện lên tư tưởng, tình cảm, lối sống, nhu cầu của từng thanh niên. Do đó, thanh niên phải rèn luyện để có lập trường tư tưởng vững vàng, có lòng yêu nước, có niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng và lối sống lành mạnh; tích cực tham gia vào các cuộc đấu tranh bảo vệ Đảng, Nhà nước và bảo vệ cương lĩnh, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh chống laaij âm mưu “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch và các tiêu cực, tệ nạn xã hội, tham nhũng…

-                                 Thứ hai, thanh niên cần tích cực học tập và tự học tập để nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, khoa học, kỹ thuật và tay nghề. Trong thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội trong nước và hội nhập quốc tế, thanh niên nước ta cần nâng cao trình độ học vấn, tay nghề khả năng thực tế, kỹ năng lao động để thích ứng với thị trường lao động trong nước và thị trường lao động quốc tế. Thanh niên phải tích cực tham gia xây dựng xã hội học tập với phương châm: người thanh niên nào cũng phải học ở đâu, làm gì, thời gian nào cũng phải học, người thanh niên nào cũng phải xác định tham gia họ tập thường xuyên, suốt đời là quyền và nghĩa vụ của bản thân.

-                                 Thứ ba, thanh niên phải tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân. Thanh niên phải tích cực tham gia bảo vệ và xây dựng hệ thóng chính trị ở các cấp vững mạnh và tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững chắc. Các đối tượng thanh niên tự nguyện, tự giác tham gia vào các hội của thanh niên, phấn đấu trở thành đoàn viên, đảng viên của Đảng và hội viên của các quần chúng nhân dân.

-                                 Thứ tư, thanh niên phải tích cực tham gia vào việc xây dựng môi trường xã hội lành mạnh và môi trường sinh thái trong lành, sạch đẹp. Tích cực tham gia phòng chống ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.

-                                 Thứ năm, thanh niên phải xung kích đi đầu trong sự nghiệp phát triển  kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh. Tích cực tham gia các chương trình, dự án của địa phương; tự nguyện, tự giác tham gia thực hiện nghĩa vụ quân sự, tham gia các hoạt động bảo vệ Tổ quốc và giữ gìn an ninh trật tự an toàn xã hội.

-                                 Thứ sáu, thanh niên cần chủ động tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế; tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu; tham gia vào công tác ngoại giao nhân dân để nâng tầm ảnh hưởng của Việt Nam trên trường quốc tế; chủ động và tham gia có hiệu quả vào giải quyết các vấn đề toàn cầu như: giữ gìn hòa bình, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, chống khủng bố, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu, hạn chế sự bùng nổ dân số, phòng ngừa và đẩy lùi các dịch bệnh hiểm nghèo…

Cách mạng nước ta đang chuyển sang thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu sớm đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém phát triển, phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Mục tiêu đó đã và đang đặt ra những yêu cầu, trọng trách lớn lao đối với thề hệ trẻ hôm nay. Để kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc ta, mỗi thanh niên Việt Nam hãy ra sức học tập, trau dồi lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; ra sức thi đua lao động và rèn luyện để hình thành một thế hệ thanh niên tân tiến, xứng tầm đồi hỏi của đất nước và thời đại./.