Ít lâu sau chiến dịch biên giới 1950 trong kháng chiến chống Pháp vừa kết thúc, một buổi tối tháng 3-1951, Bác Hồ tới thăm một đơn vị Thanh niên xung phong đang sửa một đoạn đường ở Bắc Kạn thường xuyên bị máy bay địch bắn phá.

Người đã tặng cho Đội bốn câu thơ: “Không có việc gì khó / Chỉ sợ lòng không bền / Đào núi và lấp biển / Quyết chí cũng làm nên”. Bài tường thuật chuyến Bác Hồ đến thăm và tặng thơ cho Đội TNXP được kịp thời đăng trên bản tin của Đội và ít lâu sau đó lại xuất hiện trên báo Cứu Quốc. Bốn câu thơ của Bác tặng Đội TNXP cũng là lời dạy chí tình và sâu sắc đối với thanh niên nói chung nên được truyền tụng rộng rãi trong quần chúng, nhất là giới trẻ.

Đoàn viên Báo SGGP và Trường ĐH Luật trong chuyến thăm đồng bào nghèo vùng biên giới đầu năm 2008. Ảnh: T.V.

Năm 1953, bốn câu thơ này cũng đã đến với Hoàng Hoà (*), chàng trai 23 tuổi, đang tham gia kháng chiến ở Thái Bình. Với cảm xúc dâng trào, anh sáng tác bài hát Làm theo lời Bác, sau này nhan đề được đổi thành Thanh niên làm theo lời Bác, trong đó bốn câu thơ của Bác đã đi vào ca từ của điệp khúc: “...Đi lên thanh niên / Chớ ngại ngần chi / Đi lên thanh niên / Làm theo lời Bác / Không có việc gì khó...”.

Bài hát có cấu trúc cân đối, ngắn gọn, giai điệu dễ hát, dễ nhớ, nội dung súc tích, ý nghĩa, nên đã nhanh chóng phổ biến trong thanh niên cả nước. Bài hát sống mãi trong lòng giới trẻ trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và đến tận khi đất nước thống nhất. 
Đại hội Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh lần thứ 6 (tháng 10-1992) đã quyết định chọn bài Thanh niên làm theo lời Bác làm bài ca chính thức của Đoàn. Tác giả Hoàng Hoà vốn là một cán bộ Đoàn năng nổ, từng là Bí thư Đoàn TNCS tỉnh Hưng Yên, thường vụ Trung ương Đoàn, Chánh văn phòng Trung ương Đoàn...

(*) Xin đừng nhầm lẫn giữa Hoàng Hoà và Hoàng Hà, tác giả bài “Đất nước trọn niềm vui”. 

Nhạc sĩ TRƯƠNG QUANG LỤC